در برخی از روایات، ایمان مرکب از چند عنصر یا رکن معرفی شده که عبارتند از: 1-اقرار زبانی 2-باور قلبی 3-عمل با اعضا و جوارح. بنابراین حقیقت ایمان همه این ابعاد را شامل می شود هرچند که جوهره ایمان همان باور قلبی است و اعتراف زبانی برای اظهار ایمان است

پرسش:
برخی برای تقویت معنویت و ایمان خود به کتاب های عرفانی و گزینش راهکار عرفانی و بعضی دیگر به کتاب های عقلی و فلسفی و انتخاب راهکار عقلانی و شماری دیگر به تقویت محبت و بکارگیری راهکار عواطف و احساسات تکیه می کنند. به راستی برای تقویت ایمان و باورهای فردی و اجتماعی نسبت به حقایق عالم هستی کدام گزینه و راهکار می تواند پاسخگوی نیازهای روحی و معنوی فرد و جامعه باشد؟
پاسخ:
به طور کلی روند رشد، توسعه و تکامل فردی و اجتماعی انسان در سه حیطه معرفتی، احساسی و رفتاری جلوه گر می شود. حال انسان اگر بخواهد معنویت و ایمان خود را تقویت کند، لزوماً باید در سه حیطه مذکور تلاش و کوشش نماید. در برخی از روایات، ایمان مرکب از چند عنصر یا رکن معرفی شده که عبارتند از: 1-اقرار زبانی 2-باور قلبی 3-عمل با اعضا و جوارح.

بنابراین حقیقت ایمان همه این ابعاد را شامل می شود هرچند که جوهره ایمان همان باور قلبی است و اعتراف زبانی برای اظهار ایمان است و آثار فقهی و حقوقی ظاهری دارد و بالاخره اعمال و رفتار جوارحی است که آن هم نتیجه و میوه و ثمره باورهای قلبی انسان است. براساس آموزه های قرآنی و روایی ایمان، قابلیت افزایش و یا کاهش را دارد. به بیان دیگر ایمان دارای درجات و مراتب مختلفی است.

 با ذکر این مقدمه این نکته اساسی را می توان استنباط نمود که عوامل و راهکارهای تقویت و افزایش ایمان در سه حوزه و راهکار عمده خلاصه می شود که عبارتند از: 1-فعالیت های معرفتی و عقلانی 2-تقویت عواطف و احساسات 3-مجاهدت های عملی.

بنابراین کسانی که برای تقویت معنویت و ایمان خود سراغ یک راهکار و یک حوزه می روند حرکت و سیر تکاملی آنان یک سویه، تک بعدی و در نهایت ناقص خواهد بود و حرکت جامع و مطلوب آن است که انسان در هر سه حیطه معرفتی، احساسی و رفتاری به طور همزمان از طریق بکارگیری سازوکارهای لازم تلاش و کوشش نماید.

به اعتقاد ما ایمان همان باور قلبی نسبت به خدا و رسول و اهل بیت(ع) و جمیع آموزه های دینی است که این نظر مورد تأیید عالمان بزرگ شیعه نیز قرار گرفته است. پایه اساسی این دیدگاه تفکیک بین علم و ایمان است، به این معنا که علم، همان ایمان نیست، هرچندکه ایمان بدون علم نیز تحقق خارجی پیدانمی کند، چرا که شناخت و معرفت،رکن ایمان است و به ما دستور داده اندکه ایمان بیاوریدو روز به روز به مرتبه آن بیافزایید. بنابراین ایمان امری اختیاری است و از آنجا که جایگاه آن را در قلب سلیم دانستیم، پس ایمان، یکی از افعال نفس انسانی است و افعال جوارحی انسان، خارج از حقیقت ایمان قرار دارد. اعمال و رفتار نتیجه ایمان محسوب می شود.

پیامبر اعظم(ص) می فرماید: ایمان واقعی آن است که خالص در قلب باشد و اعمال انسان، آن خلوص قلبی را تصدیق کند. (میزان الحکمه، ج1، ص191)
کیهان